Kedilerde Eliminasyon
Kedim neden kum kabının dışına idrar, dışkı yapıyor
Ya da
Koku mu bırakmaya başladı anlamıyorum,
Evin farklı yerlerinden idrar kokusu alıyorum,
Kedim tuvalet konusunda benimle inatlaşıyor
Diyorsanız şimdi konuşacaklarımıza kulak vermenizi isterim
Önce sıkça kullanacağımız eliminasyon terimini açmakla işe başlayalım
Eliminasyon terimi kedi dünyasında hem tuvalete gitme hem de koku bırakma anlamına gelir.
Bu iki davranış da sadece ihtiyaç giderme değil aynı zamanda iletişimsel bir işleve de sahiptir.
Koku işaretleme, karşı tarafın davranışını etkilemeyi amaçlayan özel ve kasıtlı bir mesaj olan sinyal türüdür.
Örneğin ortada işaretlenmiş bir alan var, bu işareti algılayan karşı taraf davranışında bir değişiklik mesela rakipten kaçınma yaparak her iki tarafa da fayda sağlar. (fiziksel bir kavga ve hırlaşmanın olmaması gibi)
Tuvalet ise ipuçları yoluyla bilgi sağlar. İpuçları alıcıya bilgi iletir. Ancak bu bilgi aktarımı gönderici tarafından kasıtlı olmaktan ziyade tesadüfidir.
Tuvaletini yapma davranışının yan ürünü olarak kim ne zaman buradaydı gibi bir bilgiyi iletir.
İdrar yapma postürü ve püskürtme postürünü karşılaştırmak gerekirse;
İdrar yapan bir kedinin arka bacakları bükülmüş veya çömelmiştir. İdeal olarak kum kabını seçerler. Fakat eliminasyon sorunu olan bir kedi kum kabının dışı olarak zemin, halı, yatak, kanepe gibi yatay yüzeyleri seçer.
İşaretleme püskürtme yapan bir kedi ise arka ayakları ile dönüşümlü olarak adım atarken arka bacak düz kuyruk dik ve tipik olarak titreyen bir ayakta duruş sergiler. Bu davranışı yaptığı alanlar ise duvar masa ayakları, yatak örtüleri ve dikey yüzeylere yatay olarak püskürtür. Ve idrar yapma ihtiyacından kaynaklanan bir durum olmadığı için de idrar miktarı azdır.
Bir kedi uygunsuz tuvalet davranışı sergiliyorsa yani eliminasyon problemi varsa öncelikle bir veteriner hekim tarafından muayene edilmesi en doğrusudur.
Şimdi tıbbi nedenlerin dışında neler olabilir ona bakalım birlikte
İlk olarak kum kabını kedinin tercihlerine göre uygun ve ilgi çekici hale getirmelisiniz. Kum kabı tercihlerini etkileyen faktörleri araştıran birkaç çalışma yapılmış ve bunlardan bazıları kum tercihlerini incelemiş
Bir grup kedinin topaklanan kumu silika(kristal) kuma tercih ettiği gözlenmiş. Sunulan 15 farklı kumdan da en çok ince taneli topaklananı tercih etmişler.
Ayrıca kediler kokulu kum ve kokusuz arasında hiçbir tercih göstermemişler fakat eliminasyon sorunu olan bir kedi için kokulu kumun bir risk faktörü olabileceğini göz önünde bulundurmakta fayda var.
Aynı durum açık ve kapalı kum kabı için de geçerli
Yani kediniz kokulu kum aldınız, kapalı kum kabı aldınız diye eliminasyon sorunu gösterecek diye bir durum yok. Fakat kedinizde zaten bir eliminasyon öyküsü varsa kokulu kum ve kapalı kap eliminasyon sorununu tetikleyebilir.
Başka bir çalışma ise kedilerin daha büyük kum kabını tercih ettiğini ve idrar değil de dışkı yaparken daha fazla kum olan kapları tercih ettiğini söylüyor. Ayrıca sıradan kuma oranla aktif karbonluya doğru daha fazla yönelim gözlemlenmiş.
Kum kabının kedinin tercihlerine göre olması ve koku önleyici kullanımı eliminasyon sorununuzu azaltabilir veya komple ortadan kaldırabilir. Kum kabının dışına yapılan tuvalet size bir mesaj da olabilir bunu unutmayın. Ve kedinizle inatlaşmayın kazananın patileri olacağı ortada biliyorsunuz.
Burada bahsettiğim durumlar tek kediyi baz alıyor. Çünkü birden fazla kedili ortamlar çok daha komplike sorunlarla karşımıza çıkıyor. Kediler kum kaplarını paylaşmaktan hoşlanmazlar, evinizde kedi sayısı artı bir kum kabı (n+1 kum kabı) bir şeklinde bir yöntem olası kavgaları ve eliminasyon sorununu büyük ölçüde giderecektir. Unutulmaması gereken çok önemli bir unsur da kum kaplarını evin farklı uç noktalarına koymanız ve kuytu alanlar seçmeniz. Düşünsenize ayak altı ve göz önünde olan bir yerde kim rahatça ihtiyaç giderebilir ki. Yani mahremiyet onlar için de çok önemli her ne kadar insanı tuvalete giderken peşinden koşup onu yalnız bırakmasa da kendi mahremiyetine önem veriyor patili arkadaşınız.
En sık önerilen ve işe de yarayan yöntem ise tuvaletin sık sık temizlenmesidir. Çünkü kedinizi temiz ve istediği tuvalete teşvik etmiş olacaksınız bunu yaparak.
Bir diğer husus ise kum kabı konum tercihidir. Kediler genellikle çevrelerindeki belirli konumlarda belirli davranışlarda bulunurlar. Favori yerlerinde uyuyup tüylerini yalarlar ve güneşlenirler. Elektrikli süpürge çalıştığında da nereye kaçacaklarını çok iyi bilirler.
Kumun özellikleri kedinin ihtiyacını nereye ve nasıl gidereceğinde önde gelen nedendir. Ancak konum da önemli rol oynayabilir.
Eliminasyon tercihine verilebilecek en iyi örneklerden biri duvardan duvara halı olan bir odada gidip gelip sadece bir köşeye idrar/dışkı yapan bir kedi diyebilirim. Burada yüzeyin dokusu tüm odada aynı olmasına rağmen sadece bir yeri tercih eder.
Kendi kafasında belirlediği bir alan var ve onun gözünde orası tuvalet ihtiyacını giderebileceği bir köşe. Hatta kedinizin kum kabını temizlerken onu bile belli düzende kullandığını görebilirsiniz. Dışkılar bir köşede idrar topakları bir köşede konumlanmıştır.
Bazen de kum kabının yerini değiştirdiğinizde kabın eski yerinde kalması için sizinle inatlaşabilir, eski yerine idrar/dışkı yaparak size mesaj verebilir.
Çok fazla sayıda faktör idrar püskürtmenin nedeni olabilir. Kediniz rekabetçi, agresif olabilir veya dışarıda ya da evdeki başka bir kediden korkabilir.
Dışarısı ile hemzemin bir eviniz varsa dışarıdaki bir kedi evinizin yakınına idrar bırakarak evinizdeki kedinin anlayacağı mesaj iletiyor olabilir. Mesajı alan kediniz de evde farklı noktalara idrar bırakabilir.
Şu ana kadar fiziksel sebepleri sıraladık, olaya biraz da duygusal tarafından bakarsak sahibinden birkaç gün ayrı kalmak, eve yeni bir insan veya hayvan gelmesi de onu dolaylı yoldan strese sokabilir. Onun hayatına uzaktan bir gözle bakıp kedinizi irrite edebilecek faktörleri düşünmelisiniz.
Anksiyete ve benzeri mental sorunlar, böbrek mesane problemleri, parazit enfestasyonları gibi tıbbi destek gerektirebilecek durumlar olabileceğini muayene gerektirebileceğini unutmayın.
Patili arkadaşınız ile birlikte sağlıklı günler dilerim.
Şimdilik hoşça kalın.